In de afgelopen decennia heeft Āyurveda over de hele wereld aan bekendheid en populariteit gewonnen. Het wordt beschouwd als een vorm van therapie en een systeem van oude geneeskunde dat zijn oorsprong vindt in India. Deze perceptie is weliswaar correct, maar slechts gedeeltelijk waar, want Āyurveda is veel meer dan dat. Om de grondbeginselen van een wetenschap te begrijpen, is het van cruciaal belang dat we duidelijk zijn over de oorsprong, het doel en de onderliggende principes.
In oude teksten over Āyurveda, zoals de Carak Saṃhitā, staat dat het vrijwel onmogelijk is om te weten wanneer deze wetenschap is ontstaan, omdat het van generatie op generatie is doorgegeven via de traditie van "shruti", d.w.z. van mond tot mond, van leraar op leerling, maar het is wel mogelijk om te onderscheiden wanneer de pen op papier is gezet. De vroegste teksten over Āyurveda zijn bijna 5000 jaar geleden geschreven.
Āyurveda is afgeleid van "Athrva Veda", een van de vier veda's, waarvan Ṛgveda, Sāmaveda, Yajurveda de drie andere zijn. Veda's zijn de oudste teksten die de mensheid kent.
Snel vertaald betekent Āyurveda "wetenschap van het leven", maar het is een levende en functionele discipline, dus een nauwkeurige definitie ervan zou zijn "Wetenschap van de manier van leven". Als we deze definitie accepteren, dan wordt de reikwijdte verbreed, en is het niet meer beperkt tot gezondheid en ziekte, maar tot gezond leven, dat voeding, levensstijl, gedrag, interacties, gezondheid, ziekte en therapie omvat.
Caraka Saṃhitā stelt het doel van Āyurveda als volgt,
हिताहितं सुखं दुःखम् आयुः तस्य हिताहितम्। मानं च तच्च यत्रोक्तम् आयुर्वेदः स उच्यते॥
Hitāhitaṃ sukhaṃ duḥkham āyuḥ tasya hitāhitam।
Mānaṃ ca tacca yatroktam āyurvedaḥ sa ucyate॥
wat betekent dat het heilzame of ongezonde van een mensenleven wordt bepaald door het feit of een mens gelukkig of ongelukkig is. Dit houdt in dat een heilzaam leven tot geluk leidt, terwijl een ongezond leven tot ongelukkig leven leidt. Het doel van de Āyurveda is dus een mens in staat te stellen een gezond leven te leiden, zodat hij of zij gelukkig kan zijn. Hoe bereikt Āyurveda een heilzaam leven? Svāmī Digaṃbara Ji zegt in zijn tekst, "carak sūtrani", "Dhātu samya tatra pryojanam", wat betekent dat men een heilzaam leven bereikt door de verschillende aspecten of ingrediënten van zijn of haar leven in balans te brengen.
Wat deze ingrediënten zijn, wordt bepaald door ayurvedische principes van de menselijke samenstelling en functionaliteit, die op hun beurt zijn ingebed in algemeen bekende termen als, pancha mahabutas" of vijf-elementen-theorie en dosha's (vāta, pitta en kapha) of functionele theorie. Het is soms moeilijk om deze termen op zichzelf en op een geïsoleerde manier te begrijpen en er een verband mee te leggen, maar als we in staat zijn ze in verband te brengen met principes van menselijke samenstelling en functionaliteit die we al kennen uit een conventioneel perspectief, dan wordt het begrijpen van deze termen gemakkelijker.
Volgens de conventionele wetenschap zijn de bouwstenen van ons lichaam, weefsels of cellen, en wat het lichaam doet functioneren zoals de verschillende systemen van ons lichaam (spijsvertering, zenuwstelsel, ademhalingsstelsel en bloedsomloop).
Āyurveda stelt dat de bouwstenen van ons lichaam de vijf elementen, in het Sanskriet bekend als panch maha bhutas, zijn, tezamen bekend als materie, d.w.z. ether/ruimte, lucht, vuur, water en aarde. In feite is zelfs een weefsel of een cel gemaakt van deze vijf elementen op microniveau. Wanneer deze elementen tot leven komen, worden zij verantwoordelijk voor alle fysieke en mentale functies in een menselijk wezen. Het functionele aspect van ruimte plus lucht wordt Vāta genoemd, van vuur plus water wordt Pitta genoemd en van water plus aarde wordt Kapha genoemd.
Vāta, Pitta en Kapha besturen alle functies van een mens op lichamelijk en geestelijk niveau. Als ze efficiënt werken, zijn ze in evenwicht en is het lichaam vrij van ziekten, maar als hun werking inefficiënt wordt, zijn ze uit evenwicht. Dit gebrek aan evenwicht kan ontstaan onder invloed van externe factoren zoals het weer, voeding, geografie, mensen en interne factoren zoals levensstijl, negatieve emoties en gedachten, en draagt bij tot het ontstaan van ziekten. Het is dus van essentieel belang dat Vāta, Pitta en Kapha efficiënt functioneren.
Āyurveda gelooft dat gezondheid niet alleen de afwezigheid van ziekte is, maar daarnaast ook een gevoel van welzijn, voldoening, tevredenheid en geluk. Om precies te zijn, Sushruta Saṃhitā zegt,
समदोषः समाग्निश्च समधातु मलःक्रियाः।
प्रसन्नात्मेन्द्रियमनः स्वस्थ इति अभिधीयते॥
Samadoṣaḥ samāgniśca samadhātu malaḥkriyāḥ।
Prasannātmendriyamanaḥ svasthaitiabhidhīyate॥
wat betekent dat gezondheid wordt bereikt wanneer de dosha's (Vāta, Pitta en Kapha) efficiënt functioneren, agni (metabolisme) in balans is, Dhātus (lichaamsingrediënten) in de juiste verhouding zijn, mala kriyā (verwijdering van afval) juist is en wanneer de geest en de zintuigen tevreden, vervuld en gelukkig zijn. Vanuit een gezondheidsstandpunt is de benadering van Āyurveda tweeledig: het verwijderen van ziekte en het bijbrengen van een gevoel van geluk.
Volgens de Āyurveda kunnen ziekten fysiek, mentaal en spiritueel van aard zijn Ze vinden hun oorsprong in het lichaam en manifesteren zich in de geest, ze vinden hun oorsprong in de geest en manifesteren zich in het lichaam of ze ontstaan door onderdrukking van emoties en natuurlijke driften, resulterend in verstoorde dosha's. De benadering van therapie is dus om de hoofdoorzaak aan te pakken en vervolgens de juiste behandeling te bepalen, zodat de dosha's in balans kunnen worden gebracht. Positieve interpersoonlijke relaties, relatie met zichzelf, levensstijl en gedrag dragen veel bij aan geluk en Āyurveda legt ook de nadruk op meditatie voor hetzelfde.
Zoals gezegd is het efficiënt functioneren van Vāta, Pitta en Kapha belangrijk omdat het bijdraagt aan een evenwichtige agni (stofwisseling), evenredige Dhātus (lichaamsbestanddelen) en goede mala kriyā (eliminatie van afvalstoffen) en dus gezondheid. Voeding en levensstijl hebben een invloed op hun functioneren, bijvoorbeeld, stimulerende middelen kunnen Vāta verhogen, eiwitrijk dieet kan Pitta verhogen en vetrijk dieet kan Kapha verhogen. Vandaar dat een evenwichtig dieet wordt aanbevolen. In termen van levensstijl en gewoonten, overmatige activiteit verhoogt Vāta, intense activiteit verhoogt Pitta en gebrek aan activiteit verhoogt Kapha. Evenwichtige activiteit wordt aanbevolen voor het behoud van de gezondheid.
In het geval van ziektes zijn er verschillende mogelijkheden voor een Ayurvedische arts om de persoon te behandelen. Voorbeelden hiervan zijn Paṃcakarma (vijfvoudige reiniging), veranderingen in dieet, veranderingen in levensstijl, toediening van kruiden en toediening van ayurvedische medicijnen. De Ayurvedische benadering van gezondheid is niet alleen gericht op het behandelen van de ziekte, maar ook op het behandelen van de persoon. Het is holistisch van aard, dus er zijn geen bijwerkingen.
Tot slot, Āyurveda is als discipline overleefd ondanks dat het zo oud is, omdat haar toegevoegde waarde blijkt doordat het menselijk lijden verlicht, keer op keer en generatie na generatie.
NL 
EN