Achtergrond
Spiritualiteit in de context van de werkplek oftewel werkplek spiritualiteit heeft de laatste decennia de belangstelling getrokken van zowel management wetenschappers als van managers in de praktijk.
Veel multinationale bedrijven zijn er nu van overtuigd dat het integreren van spiritualiteit in hun werkomgeving een positieve invloed kan hebben, niet alleen op hun medewerkers, maar ook op de algemene prestaties van het bedrijf. Ondanks de erkenning/aanvaarding van de gunstige resultaten van spiritualiteit op het werk voor individuen en organisaties, is het verrassend vast te stellen dat er geen gemeenschappelijk begrip is van de betekenis van spiritualiteit in de context van de werkplek. Wetenschappers hebben tal van definities bedacht die elkaar tegenspreken, wat problemen oplevert voor managers die spiritualiteit willen omarmen en de vruchten ervan willen plukken in hun organisaties. Dit wijst erop dat er behoefte is aan een duidelijk begrip van wat spiritualiteit op de werkplek nu eigenlijk inhoudt of wat het is onder de wetenschappers en de managers in de praktijk.
Betekenis van de term "spiritualiteit”
Het woord "spiritualiteit" is afkomstig van het Latijnse woord spiritualis, dat geestelijk betekent. In het Westen werd vroeger een persoon die leefde onder de invloed van de Geest van God, een spiritueel persoon genoemd (Sheldrake, 2013). In het Oosten, voornamelijk in de Hindoeïstische en Boeddhistische geschriften, wordt spiritualiteit verschillend geïnterpreteerd. Volgens de Hindoe geschriften verwijst Adhyatma (spiritualiteit) naar het "Hogere Zelf" terwijl in het Boeddhisme het verwijst naar Sunyata (innerlijke leegte). In de hedendaagse literatuur is spiritualiteit op veel verschillende manieren gedefinieerd, gebruik makend van verschillende perspectieven, hetgeen resulteert in talrijke definities ervan. Niettemin is de meerderheid van de wetenschappers het erover eens dat spiritualiteit een proces is van het vinden van zin en doel in het leven door de ervaring van het heilige of de transcendente dimensie van het menselijk leven.
Spiritualiteit op de werkplek
In de laatste decennia is de belangstelling voor spiritualiteit op de werkplek sterk toegenomen. Veel multinationals zijn aan het begin van deze eeuw begonnen met het integreren van spiritualiteit in hun werkomgeving, zelfs voordat de wetenschappelijke gemeenschap met het substantiële bewijs kwam van de positieve invloed van werkplek spiritualiteit op individuele en organisatorische resultaten. Maar wat spiritualiteit op het werk betekent en hoe het verschillende resultaten beïnvloedt was grotendeels onduidelijk. Als gevolg daarvan begonnen wetenschappers de betekenis van spiritualiteit in de context van de werkplek te onderzoeken. Dit gaf aanleiding tot een veelheid van definities van spiritualiteit op het werk. De redenen voor de uiteenlopende definities van spiritualiteit op het werk werden grotendeels toegeschreven aan de subjectieve aard van het fenomeen, alsook aan de afwezigheid van een theoretisch kader om het te bestuderen. De veelheid aan definities is voornamelijk afkomstig van studies in de westerse context, in het bijzonder de Noord-Amerikaanse context, die mogelijk niet toepasbaar zijn in de oosterse culturele context, voornamelijk om twee redenen. Ten eerste wordt werk en spiritualiteit op de werkvloer anders gepercipieerd in het Oosten. En ten tweede, de definities afgeleid uit de westerse studies slagen er niet in om de diverse perspectieven te omvatten die worden gevonden in de oosterse spirituele tradities. Daarom is het noodzakelijk om de betekenis van werkplek spiritualiteit (WPS) zoals deze wordt gedefinieerd vanuit de westerse studies, ook vanuit het oosterse wereldbeeld te onderzoeken.
Spiritualiteit op de werkplek: een oosters perspectief
Aangezien er een aanzienlijke cultuur variatie bestaat tussen het Midden-Oosten en Oost-Azië en omdat spiritualiteit een cultuurspecifiek fenomeen is, is het plausibel om de betekenis van spiritualiteit op de werkplek in een specifieke culturele context te onderzoeken. De culturen van de Zuid-Aziatische landen, voornamelijk Bhutan, India, Nepal en Sri Lanka, worden gedomineerd door Vedische en Boeddhistische spirituele tradities, wat een unieke gelegenheid biedt om de betekenis van spiritualiteit op de werkplek vanuit een ander perspectief te begrijpen. In mijn dissertatie onderzoek in management aan de Kathmandu Universiteit heb ik deze mogelijkheid benut en geprobeerd om werkplek spiritualiteit te definiëren vanuit het perspectief van medewerkers die in verschillende organisaties werken en die in hoge mate beïnvloed zijn door zowel de Vedische als de Boeddhistische spirituele tradities. Ik nam aan dat, anders dan in het Westen, spiritualiteit op de werkplek in de huidige studie context anders wordt gepercipieerd en stelde de volgende definitie voor: WPS is een ervaringspatroon van medewerkers op het werk wanneer zij het gevoel hebben dat alle leden van de organisatie altruïsme en interpersoonlijke positiviteit tentoonspreiden; het werk als hun hoogste plicht beschouwen (plicht oriëntatie); zelfregulerend zijn en niet alleen zorg tonen voor collega's maar ook voor de hele mensheid; en mindful zijn tijdens het uitvoeren van hun plicht in hun functie.
Deze definitie suggereert dat in een cultuur die grotendeels wordt gedomineerd door de Vedische en Boeddhistische spirituele tradities, spiritualiteit op het werk wordt gezien als een veelzijdig verschijnsel met zes verschillende facetten of dimensies, te weten: altruïsme, interpersoonlijke positiviteit, plichtsgerichtheid, zelfregulering, onderlinge verbondenheid en mindfulness. Altruïsme is een innerlijke drang om anderen te dienen zonder enig eigenbelang. Interpersoonlijke positiviteit verwijst naar attitudes en gedragingen zoals eerlijkheid, vriendelijke gevoelens en anderen geen schade berokkenen. Plichtsgerichtheid, een andere dimensie van werkplek spiritualiteit, gaat over het zich volledig wijden aan zijn/haar werk met algehele toewijding, eerlijkheid en met een hoger verantwoordelijkheidsgevoel. Evenzo is zelfregulering het vermogen van het individu om zijn/haar gedachten, handelingen en gedragingen te controleren en/of te beïnvloeden. Onderlinge verbondenheid daarentegen verwijst naar het gevoel van het individu dat allen verbonden zijn met de natuur en de schepping daarvan, en dat allen deel uitmaken van hetzelfde bestaan. Mindfulness ten slotte, nog een dimensie van spiritualiteit op de werkplek, gaat over het bewustzijn van het individu van het heden zonder te dwalen naar het verleden en/of de toekomst, of naar andere afleidingen.
Deze definitie en de facetten ervan verschillen nogal van die welke in de westerse literatuur worden aangetroffen. De definitie van Ashmos and Duchon (2000) bijvoorbeeld, die één van de meest geciteerde definities van werkplek spiritualiteit is, ziet het als "de erkenning dat medewerkers een innerlijk leven hebben dat gevoed wordt door zinvol werk dat plaatsvindt in de context van de gemeenschap". Deze definitie karakteriseert werkplek spiritualiteit als een drie facetten tellend fenomeen, namelijk het innerlijk leven, zinvol werk en gemeenschap.
Een ander belangrijk verschil heeft te maken met de eigen ervaring versus de eigen ervaring in verbinding met anderen. De westerse definities conceptualiseren werkplek spiritualiteit als de eigen gevoelens en of ervaring van een individu in de context van de werkplek. De oosterse daarentegen zien de subjectieve ervaring van een individu is, in verbinding anderen gebaseerd op de bepaalde houdingen en gedragingen die zijn/haar collega's op de werkplek vertonen. Het individu is daarin altijd een onderdeel van een groter geheel, dus ook zijn of haar ervaringen.
Deze oosterse definities en dimensies suggereren hiermee dat spiritualiteit op het werk een cultuurspecifiek fenomeen is, waarvan de wortels terug te voeren zijn tot de Vedische en de Boeddhistische filosofieën.
Referenties
- Ashmos, D., & Duchon, D. (2000). Spirituality at work: A conceptualization and measure. Journal of Management Inquiry, 9(2), 134-145.
- Sheldrake, P. (2013). Spirituality: A brief history. Sussex, UK: John Wiely
NL 
EN