Gerrit Broekstra. 2020. Ken Jezelf: Het einde van je nepik (Know Yourself: The End of the fake I, Dutch translation of the Aṣṭāvakra-Gītā) Leidschendam: Uitgeverij Quist. ISBN 978-94-91918-24-7. Pp. 448.

ommige klassieke Sanskrietteksten kunnen tientallen malen vertaald worden en verliezen bij iedere nieuwe vertaling toch niets van hun tijdloosheid. Het meest bekende voorbeeld hiervan is wel de Bhagavad Gītā die sinds 1785 honderden, zo niet duizenden, malen is vertaald in bijna alle talen van de wereld en vaak meer dan een keer. Engelse vertalingen van de Bhagavad Gītā belopen vermoedelijk de duizenden. Het Yoga Sūtra van Patañjali is ook zo’n voorbeeld van tijdloosheid. Zelfs daarvan zijn in het Engels alleen al tientallen vertalingen bekend. Dat een tekst zo vaak wordt vertaald betekent dat de tekst veel te zeggen heeft, en dat de vertaler gegrepen werd om zijn of haar versie van hetzelfde origineel aan de wereld te presenteren. Hoe meer vertalingen van een tekst, hoe klassieker het origineel. Dit geldt trouwens voor teksten uit allerlei talen: Grieks, Arabisch, Chinees, Latijn.

De tekst die in dit boek wordt gepresenteerd behoort vanwege de inhoud zeker tot de klassieken van het Sanskriet maar is lang zo bekend niet als de Bhagavad Gītā. De Aṣṭāvakra-Gītā of Aṣṭāvakra Saṃhitā is een gedicht dat lijkt op de Bhagavad Gītā: ook in verzen, in dezelfde versmaat als de Bhagavad Gītā. De Aṣṭāvakra-Gītā is net als de Bhagavad Gītā een dialoog tussen een leerling en een leraar. In de Bhagavad Gītā is dat Śrī Kṛṣṇa die Arjuna onderricht geeft, in de Aṣṭāvakra-Gītā onderwijst de ziener Aṣṭāvakra de reeds zelf-gerealiseerde koning Janaka. En de Aṣṭāvakra-Gītā leert net als de Bhagavad Gītā aspecten van de leer van de Upanishadische Vedānta. Maar daarmee houden de gelijkenis tussen beide teksten wel op.

De leer van de Aṣṭāvakra-Gītā is die van de Advaita of non-dualiteit. Het centrale thema van de Aṣṭāvakra-Gītā is de realisatie of de kennis van het Zelf, de Atman. Daar draait het in de hele tekst voortdurend om. Je zou de Aṣṭāvakra-Gītā wel het Hooglied van de realisatie van het Zelf kunnen noemen. In kernachtige verzen bezingt de Aṣṭāvakra-Gītā de eenheid en de innerlijke vrijheid van het ware Zelf. De Aṣṭāvakra-Gītā is – meer nog dan de Bhagavad Gītā – eigenlijk mystieke lyriek die in allerlei modulaties en toonaarden de ervaring van het Zelf bezingt.

We mogen Gerrit Broekstra buitengewoon dankbaar zijn voor dit geweldige boek. Er bestonden sinds de jaren zestig al een paar vertalingen gemaakt vanuit het Engels. Broekstra vertaalt echter direct vanuit het Sanskriet. In zijn boek geeft hij de originele Sanskriettekst erbij met een uitgebreide woord-voor-woord verklaring van het Sanskriet. De vertaling zelf is verder voorzien van origineel commentaar van Broekstra waarin hij veelvuldig verwijst naar, en citeert uit, de leringen van de Zuid-Indiase wijze Śrī Ramaṇa Mahār̥ṣi. Laatstgenoemde was kennelijk ook een groot liefhebber van de Aṣṭāvakra-Gītā maar gaf hem alleen te lezen aan zeer gevorderde leerlingen. 

Het boek heeft aan het einde een volledige index van alle Sanskrietwoorden die in de Aṣṭāvakra-Gītā voorkomen met alle plaatsen waar het woord voorkomt. Al met al een rijke spirituele en intellectuele dis die in dit werk wordt geboden, want er is voor elk wat wils. Wat het boek nu juist zo waardevol maakt voor zowel beginners als gevorderden, voor lezers die geen Sanskriet kennen (ongetwijfeld de meerderheid) en de enkele lezer die wel Sanskriet kent (zoals deze reviewer), is het feit dat zowel de originele tekst tot zijn recht komt in taalkundige zin maar ook in spirituele zin. Met name de vele verwijzingen naar relevante uitspraken van Śrī Ramaṇa Mahār̥ṣi geven het boek een extra waardevolle dimensie. Het is een werk waar je langzaam doorheen moet lezen en steeds weer moet herlezen om de boodschap van het Ene Zelf geleidelijk aan te internaliseren. Er zijn misschien een paar kleine kritische opmerkingen te maken: ten eerste de spelling van het woord ‘nepik’. Het woord zo gespeld roept rare onbedoelde associaties op. Hoewel het in het Nederlands niet gebruikelijk is, zou hier de spelling ‘nep-ik’ of ‘nep ik’ beter op zijn plaats zijn geweest. De copy-editor heeft vermoedelijk erop gewezen dat er geen onnodige streepjes mogen worden geplaatst in Nederlandse samenstellingen. En verder, hoewel geen groot gemis, zou je toch misschien hebben verwacht dat de vertaler die duidelijk een Sanskritist is, de Duitse teksteditie van de Aṣṭāvakra-Gītā van Richard Hauschild uit 1967 had genoemd. Hauschild geeft een min of meer kritische editie van de Sanskriettekst op basis van minstens vijf handschriften, een woordenlijst en een Duitse vertaling. Niettemin, het werk wordt van harte aanbevolen.